Σε έναν κόσμο που εξακολουθεί να παλεύει με τις συνέπειες της πανδημίας COVID-19, αναδύθηκε μια απροσδόκητη μορφή κοινωνικής διαίρεσης.
Μελέτη με επικεφαλής τους ερευνητές Alexander Bor, Frederik Jørgensen και Michael Bang Petersen, δείχνει ότι η κατάσταση εμβολιασμού έχει γίνει μια νέα βάση για διακρίσεις στην κοινωνία, με όσους είναι εμβολιασμένοι να στρέφονται μονόπλευρα εναντίον των μη εμβολιασμένων.
Αυτή η ολοκληρωμένη μελέτη, που καλύπτει 21 χώρες και πέντε ηπείρους, ρίχνει φως στις πολύπλοκες κοινωνικές συνέπειες των εκστρατειών εμβολιασμού παγκοσμίως.
Οι εμβολιασμένοι άνθρωποι έχουν έντονα αρνητική στάση απέναντι στους ανεμβολίαστους.
Τα αποτελέσματα της μελέτης είναι εκπληκτικά και ανησυχητικά.
Δείχνει ότι οι εμβολιασμένοι άνθρωποι επιδεικνύουν συμπεριφορές διακρίσεων απέναντι στους μη εμβολιασμένους σε βαθμό συγκρίσιμο ή και μεγαλύτερο από τις διακρίσεις που συνήθως επιδεικνύονται απέναντι στους μετανάστες και τις μειονοτικές ομάδες. Οι στάσεις αυτές εκδηλώνονται με τη μορφή αρνητικών συναισθημάτων, στερεοτυπικής και αποκλειστικής συμπεριφοράς, ιδίως στο οικογενειακό και πολιτικό πλαίσιο.
Πολιτισμικές διαφορές και κανόνες συνεργασίας
Ένα συναρπαστικό εύρημα της μελέτης είναι ότι η ισχύς αυτών των συμπεριφορών διακρίσεων ποικίλλει από πολιτισμό σε πολιτισμό. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι διακρίσεις ήταν πιο έντονες σε κοινωνίες με ισχυρούς κανόνες συνεργασίας. Αυτό υποδηλώνει ότι οι εμβολιασμένοι μπορεί να θεωρούν τους ανεμβολίαστους ως “ελεύθερους αναβάτες” που επωφελούνται από τη συλλογική ανοσία χωρίς να συμβάλλουν οι ίδιοι σε αυτήν.
Ψυχολογικοί μηχανισμοί πίσω από τις στάσεις
Οι ερευνητές συνδέουν τα ευρήματα αυτά με προηγούμενες μελέτες για την ψυχολογία της συνεργασίας. Οι άνθρωποι τείνουν να αντιδρούν αρνητικά σε άτομα που θεωρούνται λαθρεπιβάτες σε καταστάσεις συνεργασίας. Στην περίπτωση του εμβολιασμού COVID-19, οι εμβολιασμένοι θεωρούν ότι συμβάλλουν στη δημόσια υγεία, ενώ οι μη εμβολιασμένοι θεωρούνται ότι απλώς επωφελούνται από την προστασία των άλλων χωρίς να κάνουν τίποτα οι ίδιοι.
Ευρύτερες επιπτώσεις και ηθικά διλήμματα
Η μελέτη επισημαίνει ότι αυτή η πόλωση μπορεί να έχει εκτεταμένες συνέπειες που υπερβαίνουν τις προσωπικές σχέσεις. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτές οι συμπεριφορές θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε περιορισμούς των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μη εμβολιασμένων, οι οποίοι (περιορισμοί) ευνοούνται από πάρα πολλούς πολιτικούς και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, εγείροντας σοβαρά ηθικά ερωτήματα σχετικά με την ισορροπία μεταξύ των μέτρων δημόσιας υγείας και του σεβασμού των ατομικών επιλογών και δικαιωμάτων.
Ασύμμετρες διακρίσεις και τα αποτελέσματά τους
Ένα αξιοσημείωτο εύρημα της μελέτης είναι ότι οι διακρίσεις φαίνεται να είναι ασύμμετρες.
Ενώ οι εμβολιασμένοι εκφράζουν σταθερά αρνητικές στάσεις απέναντι στους μη εμβολιασμένους, υπάρχουν πολύ λίγες ενδείξεις ότι οι μη εμβολιασμένοι τρέφουν παρόμοιες προκαταλήψεις απέναντι στους εμβολιασμένους, με εξαίρεση κάποια αρνητικά συναισθήματα στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η ασυμμετρία παρέχει περαιτέρω πληροφορίες για τη δυναμική αυτής της νέας μορφής διακρίσεων και κοινωνικού διαχωρισμού.
Μεθοδολογία και συλλογή δεδομένων
Για τη μελέτη, διεξήχθησαν τρεις συνδυαστικές πειραματικές μελέτες με συνολικά 15.233 συμμετέχοντες. Αυτή η στιβαρή μεθοδολογία επέτρεψε στους ερευνητές να ποσοτικοποιήσουν τις στάσεις διάκρισης μεταξύ εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων σε ένα ευρύ πολιτισμικό φάσμα. Η χρήση πλασματικών προφίλ στα πειράματα επέτρεψε την αιτιώδη ανάλυση των στάσεων.
Επιπτώσεις σε μελλοντικές κρίσεις υγείας και κοινωνική συνοχή
Τα ευρήματα αυτά έχουν σημαντικές συνέπειες για την αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων υγείας. Τονίζουν την ανάγκη να εξισορροπηθούν οι αποτελεσματικές στρατηγικές δημόσιας υγείας με μέτρα πρόληψης των κοινωνικών διαιρέσεων.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι υπεύθυνοι επικοινωνίας για την υγεία δεν πρέπει να συνεχίσουν να δημιουργούν ή να ενισχύουν συμπεριφορές διακρίσεων.
Θεωρητικό πλαίσιο και προηγούμενες έρευνες
Η μελέτη βασίζεται και επεκτείνει προηγούμενες έρευνες σχετικά με την ψυχολογία του εμβολιασμού και τη συνεργασία.
Οι ερευνητές κάνουν παραλληλισμούς με μελέτες που έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι τείνουν να είναι λιγότερο γενναιόδωροι απέναντι σε άτομα που θεωρούνται ότι δεν συμβάλλουν στο “κοινό καλό”.
Συμπεράσματα και μελλοντικές ερευνητικές κατευθύνσεις
Η μελέτη αυτή ρίχνει φως σε μια συνέπεια της πανδημίας COVID-19: την εμφάνιση μιας νέας μορφής κοινωνικών διακρίσεων με βάση την κατάσταση εμβολιασμού.
Το εμβόλιο οδήγησε σε νέες διαιρέσεις στην κοινωνία.
Η κατανόηση και η αντιμετώπιση αυτών των συμπεριφορών θα είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής μετά από αυτή την παγκόσμια κρίση υγείας.
Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να εξετάσει τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των στάσεων και να διερευνήσει στρατηγικές για την άμβλυνση των κοινωνικών διαιρέσεων.
Επιπλέον, απαιτούνται λεπτομερέστερες μελέτες σχετικά με το πώς αυτές οι στάσεις διαφέρουν μεταξύ διαφορετικών δημογραφικών ομάδων και πολιτισμικών πλαισίων, ώστε να αναπτυχθούν πιο διαφοροποιημένες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις.
Το μαζικό κύμα μίσους που τροφοδοτείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδίως κατά των ανεμβολίαστων, αλλά και η δυσκολία να ξεπεραστεί η λογοκρισία που εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε οτιδήποτε δεν συμμορφώνεται με τη δημόσια αφήγηση, έχει πιθανώς επίσης συμβάλει στη σοβαρή κοινωνική αποστασιοποίηση που συνεχίζουμε να βιώνουμε.
