Αποκαλύφθηκανσυστημικές αποτυχίες και παραβιάσεις δεοντολογίας.
Για δεκαετίες, η διεθνής υιοθεσία χαρακτηριζόταν ως ανθρωπιστική πράξη στη Σουηδία, καθώς η παροχή σε ευάλωτα παιδιά αγαπημένων σπιτιών ήταν κάτι για το οποίο έπρεπε να είναι κανείς υπερήφανος. Ωστόσο, όλο και περισσότερα στοιχεία αποκαλύπτουν μια ανησυχητική πραγματικότητα: συστημικές ατέλειες, ηθικές παραβιάσεις και ευθεία εγκληματικότητα έχουν αμαυρώσει τη διαδικασία, με το σύστημα υιοθεσίας της Σουηδίας να βρίσκεται στο επίκεντρο του ελέγχου. Οι επίσημες έρευνες αποκαλύπτουν επανειλημμένα ένα ιστορικό εμπορίας παιδιών, παραποιημένων εγγράφων και θεσμικής αμέλειας, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την ακεραιότητα των διεθνών υιοθεσιών και τον ρόλο βασικών προσώπων όπως ο σημερινός πρωθυπουργός της Σουηδίας Ulf Kristersson.
Μια ιστορία αμαυρωμένη από σκάνδαλα
Οι διεθνείς υιοθεσίες προς τη Σουηδία αυξήθηκαν ραγδαία τη δεκαετία του 1960 και του 1970, λόγω της μείωσης των ποσοστών εγχώριας υιοθεσίας λόγω εξελίξεων όπως η αντισύλληψη και τα δικαιώματα στην άμβλωση που δημιούργησαν μεγάλη ζήτηση υιοθετημένων. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, η Σουηδία είχε γίνει ένας από τους μεγαλύτερους κατά κεφαλήν υιοθετητές παιδιών από χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Χιλή, η Κολομβία, η Πολωνία και η Κίνα. Περίπου 60.000 παιδιά έχουν υιοθετηθεί διεθνώς από τη δεκαετία του 1950, με οργανώσεις όπως η Adoptionscentrum να διευκολύνουν την πλειονότητα αυτών των περιπτώσεων. Ενώ η υιοθεσία παρουσιάστηκε ως ένα ευγενές εγχείρημα, μια πολύ πιο σκοτεινή πραγματικότητα είναι ότι πολλά από αυτά τα παιδιά δεν ήταν ορφανά, αλλά είχαν κλαπεί ή εξαναγκαστεί από τις οικογένειές τους, συχνά με ψευδείς προφάσεις. Υπάρχουν ανατριχιαστικές μαρτυρίες για συστηματική εμπορία παιδιών από τη Χιλή, την Κίνα, τη Νότια Κορέα, την Κολομβία, την Πολωνία, όπου τα παιδιά έλαβαν πλαστά έγγραφα ισχυριζόμενα ότι είχαν εγκαταλειφθεί για να επιταχυνθούν οι υιοθεσίες στη Σουηδία.
Ο ρόλος του Adoptionscentrum και του Ulf Kristersson
Στο επίκεντρο αυτών των σκανδάλων βρίσκεται το Adoptionscentrum, ένα από τα μεγαλύτερα γραφεία υιοθεσιών στον κόσμο, υπεύθυνο για σχεδόν 30.000 υιοθεσίες στη Σουηδία. Ο σημερινός πρωθυπουργός της Σουηδίας, Ulf Kristersson, υιοθέτησε τρεις κόρες από την Κίνα μεταξύ 2000 και 2004, υιοθεσίες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κατά την οποία ο Kristersson ήταν επίσης πρόεδρος του Adoptionscentrum, από το 2003 έως το 2005. Ο Kristersson ήταν ένας πολύ επιφανής και ενεργός υποστηρικτής της διεθνούς υιοθεσίας και κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρόεδρος ο οργανισμός αντιμετώπισε κατηγορίες για εμπορία παιδιών, και μάλιστα στην Κίνα και τη Χιλή. Ο Kristersson φέρεται να είχε ενημερωθεί για παρατυπίες, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων όπου παιδιά εκλάπησαν από τις οικογένειές τους και πουλήθηκαν σε ορφανοτροφεία για μόλις 3.000 δολάρια, ενώ τουλάχιστον 11 κινεζικά ορφανοτροφεία που αποδεδειγμένα εμπλέκονταν στις δραστηριότητες του Adoptionscentrum συνδέθηκαν με εμπορία παιδιών και πλαστογράφηση εγγράφων.
Το 2003, μια έρευνα της σουηδικής κυβέρνησης, “Adoption-at What Price?” (SOU 2003:49), πρότεινε αυστηρότερους κανονισμούς και περιορισμό των πληρωμών προς τα ορφανοτροφεία για τον περιορισμό της εμπορίας παιδιών. Ο Kristersson ηγήθηκε μιας εκστρατείας εναντίον αυτού, απορρίπτοντας τις ανησυχίες για την εμπορία παιδιών ως “kränkande” (προσβλητικές) και υποστήριξε ότι τέτοιοι περιορισμοί θα καθιστούσαν τις υιοθεσίες “πρακτικά αδύνατες”, διαμορφώνοντας τους ως υπερβολικά ιδεαλιστικούς και απορρίπτοντας τις πολύπλοκες πραγματικότητες σε χώρες με ασθενέστερα νομικά συστήματα. Τόνισε ότι η διακοπή των πληρωμών προς τα ορφανοτροφεία θα τερμάτιζε ουσιαστικά τις υιοθεσίες από τις σημαντικότερες χώρες αποστολής και ότι η προτεραιότητα στην πρόσβαση σε παιδιά προς υιοθεσία έναντι αυστηρότερων κανονισμών ήταν απαραίτητη και ότι ο Kristersson είναι αυτός που εξασφάλισε τη συνέχιση των πληρωμών προς τα ορφανοτροφεία, μια πρακτική που τροφοδοτεί την εμπορευματοποίηση των παιδιών, με παραδείγματα αύξησης κατά 242% των παιδιών σε ένα κινεζικό ορφανοτροφείο. Παρά τις προειδοποιήσεις, οι υιοθεσίες από την Κίνα υπερδιπλασιάστηκαν υπό την ηγεσία του. Ομοίως, στη Χιλή, μια έκθεση του 2003 ανέδειξε τα παιδιά που αφαιρέθηκαν από τις μητέρες κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 1970 και του 1980, με το Adoptionscentrum να διευκολύνει σχεδόν 2.000 υιοθεσίες. Όταν μια Χιλιανή υιοθετημένη εξέφρασε ανησυχίες για τη δική της υιοθεσία, η εσωτερική έρευνα της Adoptionscentrum υπό τον Kristersson κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί ήταν αβάσιμοι, μια απάντηση που οι επικριτές υποστηρίζουν ότι ήταν ανεπαρκής.
Η Kristersson απέφυγε σε μεγάλο βαθμό να ασχοληθεί άμεσα με αυτούς τους ισχυρισμούς και υποστήριξε ότι το Adoptionscentrum λειτουργούσε σύμφωνα με τους κανονισμούς που είχαν θεσπιστεί από τις σουηδικές αρχές και βασιζόταν στις διαβεβαιώσεις των χωρών αποστολής.
Συστημικές αποτυχίες και θεσμική τύφλωση
Ο ρόλος της σουηδικής κυβέρνησης σε αυτό το σκάνδαλο είναι εξίσου ανησυχητικός. Ήδη από το 1997 μια έκθεση αποκάλυψε ότι η κυβέρνηση γνώριζε για την εμπορία παιδιών και τη διαφθορά σε 11 από τις 17 χώρες που στέλνουν υιοθεσίες, αλλά δεν ελήφθη κανένα σημαντικό μέτρο. Το Εθνικό Συμβούλιο Διασυνοριακών Υιοθεσιών (NIA), η εποπτική αρχή εκείνη την εποχή, επικρίθηκε για την “υψηλή ανοχή στον κίνδυνο” και την αποτυχία του να διερευνήσει τις κόκκινες σημαίες.
Μια νέα επίσημη έκθεση
Η Άννα Σίνγκερ, επικεφαλής της έρευνας της επιτροπής Adoptionskommissionen του 2021, παρουσιάζει τώρα μια άλλη επίσημη έκθεση (SOU: 2025:61) σχετικά με το θέμα. Η έρευνα διαπίστωσε ότι σε κάθε χώρα και εποχή που εξετάστηκε υπήρχαν ενδείξεις εμπορίας παιδιών, από απαγωγές στην Κολομβία μέχρι πλαστά έγγραφα στην Πολωνία και τη Νότια Κορέα. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι διεθνείς υιοθεσίες προς τη Σουηδία θα πρέπει να σταματήσουν εντελώς λόγω των διάχυτων παραβιάσεων της δεοντολογίας και υπογραμμίζει τη συστημική αποτυχία να δοθεί προτεραιότητα στα δικαιώματα των παιδιών και δείχνει και πάλι ότι οι υιοθεσίες συχνά καθοδηγούνται από τις απαιτήσεις των άτεκνων ζευγαριών στη Σουηδία και όχι από το συμφέρον των παιδιών. Σε πολλές περιπτώσεις, οι βιολογικοί γονείς εξαναγκάστηκαν ή παραπλανήθηκαν και οι σουηδικές αρχές βασίστηκαν σε μη επαληθευμένα έγγραφα από χώρες με αδύναμα νομικά συστήματα, κλείνοντας ουσιαστικά τα μάτια σε τυχόν σφάλματα. (
Η Επιτροπή Υιοθεσιών προτείνει συγκεκριμένα μέτρα: μια επίσημη συγγνώμη, ένα εθνικό κέντρο πληροφόρησης για τους υιοθετημένους, μια τράπεζα DNA που θα βοηθήσει στον εντοπισμό της καταγωγής και μια ταξιδιωτική επιχορήγηση 15.000 SEK για τους υιοθετημένους ώστε να επισκεφθούν τις χώρες που γεννήθηκαν. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στην αντιμετώπιση του τραύματος που προκλήθηκε σε χιλιάδες άτομα των οποίων οι ταυτότητες εκλάπησαν μέσω παράνομων υιοθεσιών.
Εκκλήσεις για μεταρρύθμιση και λογοδοσία
Η σύσταση της Επιτροπής Υιοθεσιών για την απαγόρευση των διεθνών υιοθεσιών έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι οι κίνδυνοι εμπορίας παιδιών και παραβίασης της δεοντολογίας αντισταθμίζουν τα οφέλη, επισημαίνοντας χώρες όπως οι Κάτω Χώρες, η Νορβηγία και η Δανία που έχουν ήδη αναστείλει τις διεθνείς υιοθεσίες. Οι επικριτές, συμπεριλαμβανομένου του Adoptionscentrum, υποστηρίζουν ότι η διακοπή των υιοθεσιών θα στερούσε από τα παιδιά που έχουν ανάγκη την ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή, επικαλούμενοι τις εγγυήσεις της Σύμβασης της Χάγης, όπως η αρχή της επικουρικότητας, η οποία δίνει προτεραιότητα στη διατήρηση των παιδιών στις βιολογικές τους οικογένειες ή σε εγχώριες υιοθεσίες. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτές οι εγγυήσεις αγνοήθηκαν συστηματικά.
Η υπεράσπιση της Adoptionscentrum – όπως πάντα, ότι δεν γνώριζε τις παρατυπίες – αντιμετωπίζεται τώρα με σκεπτικισμό, δεδομένης της κλίμακας των καταγεγραμμένων καταχρήσεων. Η άρνηση του Ulf Kristersson να ασχοληθεί με το ρόλο του στο σκάνδαλο έχει υπονομεύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη και τώρα υπάρχει αυξανόμενη κριτική για την άρνησή του να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη.
Η Χιλή φέρεται τώρα να ερευνά αν οι υιοθεσίες προς τη Σουηδία θα μπορούσαν να εμπίπτουν στα Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας.
Οι καλές προθέσεις δεν μπορούν να δικαιολογήσουν ένα σύστημα που επιτρέπει την κλοπή της ταυτότητας και του μέλλοντος των παιδιών και την αγορά και πώλησή τους ως εμπορεύματα.
